→ Układ Nerwowy → Начать обучение

Вопрос		Ответ
Budowa układu nerwowego: начать обучение		Ośrodkowy układ, Obwodowy układ nerwowy
Funkcje układu nerwowego 4: начать обучение		1. Odbiór i analiza bodźców. 2. Reakcja na bodźce. 3. Koordynacja i regulacja pracy układów. 4. Sterowanie: Pamięć, emocje i inteligencja.
Z ilu komórek nerwowych zbudowany jest układ nerwowy? начать обучение		z 100 mld (neuronów)
Funkcja neuronów: начать обучение		Przekazywanie informacji impulsami nerwowymi
Funkcja komórki glejowej начать обучение		Ochrona i odżywianie komórek nerwowych
Budowa neuronu: начать обучение		Ciało komórki nerwowej, Dendryty, Akson, Osłonka mielinowa
Funkcja Dendrytów: начать обучение		wypustki doprowadzające impulsy nerwowe do ciała komórki
Funkcja Aksonu: начать обучение		długa wypistka odprowadzając impuls z ciała neuronu
Ciałko komórki nerwowej: начать обучение		Część neuronu otaczająca jądro komórkowe. Znajdują się w takie same organelle, jak w większości komórek ciała.
Funkcja osłonki mielinowej: начать обучение		Osłonka powoduje, że impuls przepływa szybciej.
Rodzaje neuronów начать обучение		czuciowe, ruchowe, pośredniczącego
Funkcja neuronu czuciowego: начать обучение		Przewodzą impulsy od receptorów do ośrodkowego układu
Funkcje neuronu ruchowego: начать обучение		przewodzą impulsy nerwowe z ośrodkowego układu do narządów
Funkcja neuronu pośredniczącego: начать обучение		Przeprowadzają impulsy nerwowe pomiędzy neuronami czuciowymi a neuronami ruchowymi
Stan spoczynku błony neuronu: начать обучение		Wewnątrz neuronu jest więcej jonów ujemnych, a na zewnątrz dodatnich. Ta różnica ładunków to polaryzacja, a różnica potencjałów, potencjał spoczynkowy.
Polaryzacja: начать обучение		Stan, w którym wewnątrz neuronu przeważają ładunki ujemne, a na zewnątrz dodatnie. Utrzymuje neuron w stanie spoczynku.
Odbiór bodźca начать обучение		Bodziec powoduje pobudzenie neuronu. Dochodzi do napływu jonów dodatnich do wnętrza komórki – to depolaryzacja.
Depolaryzacja начать обучение		Chwilowa zmiana ładunków: wnętrze neuronu staje się dodatnie, a zewnętrze ujemne. Powstaje potencjał czynnościowy (impuls nerwowy).
Przewodzenie impulsu nerwowego начать обучение		Fala depolaryzacji przesuwa się wzdłuż aksonu. Za nią następuje repolaryzacja, która przywraca stan spoczynku.
Repolaryzacja начать обучение		Powrót do stanu spoczynku – jony dodatnie są usuwane z wnętrza neuronu, a ujemne wracają do środka.
Jak neurony przekazują sobie impulsy nerwowe? начать обучение		Za pomocą synaps – specjalnych połączeń między zakończeniem aksonu jednego neuronu a dendrytem kolejnego.
Gdzie jeszcze mogą występować synapsy? начать обучение		Między zakończeniem aksonu neuronu a komórką mięśniową lub gruczołową.
Co to jest synapsa chemiczna? начать обучение		Połączenie między neuronami, w którym impuls przekazywany jest za pomocą neuroprzekaźników przez szczelinę synaptyczną.
Co dzieje się w synapsie podczas przekazywania impulsu? начать обучение		Zakończenie aksonu uwalnia neuroprzekaźniki, które przechodzą przez szczelinę synaptyczną i łączą się z receptorami kolejnej komórki.
Co powoduje połączenie neuroprzekaźnika z receptorem? начать обучение		Pobudzenie komórki odbiorczej do odpowiedzi – np. powstanie nowego impulsu, skurcz mięśnia lub wydzielanie hormonu.
Jaką rolę pełnią neuroprzekaźniki i receptory w synapsach? начать обучение		Umożliwiają przekazywanie, wzmacnianie lub wyciszanie sygnałów między komórkami.
Jakie są rodzaje neuroprzekaźników? начать обучение		Pobudzające i hamujące.
Co robią neuroprzekaźniki pobudzające? начать обучение		Wywołują impuls elektryczny w następnym neuronie → sygnał jest przekazywany dalej. Przykłady: serotonina, dopamina, adrenalina.
Co robią neuroprzekaźniki hamujące? начать обучение		Wyciszają sygnał, uniemożliwiając przekazanie impulsu. Przykład: GABA (kwas γ-aminomasłowy).
Co to jest GABA i jak działa? начать обучение		GABA (kwas γ-aminomasłowy) to neuroprzekaźnik hamujący. Wraz z serotoniną reguluje sen (jakość i długość). Pomaga w koncentracji i procesach poznawczych.
Jak działa dopamina? начать обучение		Odpowiada za: Emocje i odczuwanie przyjemności, Koordynację ruchów, Motywację i nagradzanie. Niedobór dopaminy → choroba Parkinsona.
Jak działa serotonina? начать обучение		Reguluje: Nastrój (często nazywana „hormonem szczęścia”), Sen, apetyt, temperaturę ciała i ciśnienie krwi. Niski poziom serotoniny → agresja, zmęczenie, obniżony nastrój.
Jak działa adrenalina? начать обучение		Uczestniczy w reakcji stresowej („walcz lub uciekaj”): Przyspiesza pracę serca, Podnosi ciśnienie krwi, Rozszerza oskrzela, Mobilizuje organizm do działania.
Co robi ośrodkowy układ nerwowy (OUN)? начать обучение		Odbiera i analizuje informacje o pracy wszystkich narządów oraz podejmuje decyzje o reakcjach organizmu na bodźce.
Z czym można porównać działanie OUN? начать обучение		Do zarządu firmy – wydaje polecenia, koordynuje pracę i podejmuje najważniejsze decyzje.
Z czego zbudowany jest ośrodkowy układ nerwowy? начать обучение		Z mózgowia i rdzenia kręgowego.
Jakie części wchodzą w skład mózgowia? начать обучение		Mózg, pień mózgu, móżdżek.
Co robi mózg? начать обучение		Integruje i przetwarza informacje, Zarządza pracą ciała, Odpowiada za wyższe czynności nerwowe: pamięć, uczenie się, analizę informacji.
Jaką funkcję pełni pień mózgu? начать обучение		Kontroluje podstawowe funkcje życiowe, takie jak: oddychanie, praca serca, ciśnienie i temperatura ciała. 📍 Zawiera też ośrodki odruchów: kichania, kaszlu, połykania, wymiotów, pocenia się.
Za co odpowiada móżdżek? начать обучение		Uczestniczy w koordynacji ruchów i utrzymywaniu równowagi ciała.
Co robi rdzeń kręgowy? начать обучение		Przewodzi impulsy między mózgowiem a resztą ciała i pośredniczy w odruchach rdzeniowych.
Jak zbudowany jest mózg? начать обучение		Z dwóch półkul mózgowych pokrytych korą mózgu, która jest silnie pofałdowana i tworzy bruzdy dzielące ją na płaty.
Jakie płaty wyróżniamy w mózgu? начать обучение		Cztery w każdej półkuli: Czołowy, Skroniowy, Ciemieniowy, Potyliczny.
Co znajduje się w płacie czołowym? начать обучение		Ośrodki: Ruchowe (kontrola pracy mięśni szkieletowych), Ruchowe mowy, Odpowiada też za: emocje, planowanie, przewidywanie konsekwencji działań.
Za co odpowiada płat skroniowy? начать обучение		Za przetwarzanie wrażeń słuchowych.
Co znajduje się w płacie ciemieniowym? начать обучение		Ośrodki odbierające bodźce dotyku, ucisku, temperatury, bólu i rozciągania z całego ciała.
Jaką funkcję pełni płat potyliczny? начать обучение		Zawiera ośrodki wzroku.
Co chroni mózg? начать обучение		Kości czaszki i opony mózgowe (błony łącznotkankowe).
Dlaczego mówi się o „szarych komórkach”? начать обучение		Bo ciała neuronów tworzą zewnętrzną, ciemniejszą warstwę mózgu – istotę szarą, a aksony skupione wewnątrz tworzą jaśniejszą istotę białą.
Co to jest istota szara? начать обучение		Warstwa zewnętrzna mózgu, zbudowana z ciał komórek nerwowych.
Co to jest istota biała? начать обучение		Warstwa wewnętrzna, zbudowana z włókien nerwowych (aksonów).
Z czego zbudowany jest rdzeń kręgowy? начать обучение		Z istoty szarej (wewnątrz) i istoty białej (na zewnątrz). To odwrotnie niż w mózgu!
Co znajduje się wewnątrz rdzenia kręgowego? начать обучение		Kanał środkowy wypełniony płynem mózgowo-rdzeniowym.
Co chroni rdzeń kręgowy? начать обучение		Opony rdzenia kręgowego i płyn mózgowo-rdzeniowy.
Jakie są główne funkcje rdzenia kręgowego? начать обучение		1. Kontrola odruchów (np. odruch kolanowy) – bez udziału woli. 2. Przewodzenie impulsów między mózgowiem a obwodowym układem nerwowym.
Z czego zbudowany jest obwodowy układ nerwowy? начать обучение		Z nerwów, czyli pęczków włókien nerwowych (aksonów lub dendrytów) otoczonych tkanką łączną.
Jakie są rodzaje nerwów ze względu na pochodzenie? начать обучение		Nerwy czaszkowe – odchodzą od mózgowia, unerwiają głowę i okolice. - Nerwy rdzeniowe – odchodzą od rdzenia kręgowego, unerwiają skórę, mięśnie i narządy wewnętrzne.
Jak dzielimy nerwy ze względu na kierunek przewodzenia impulsów? начать обучение		- Nerwy czuciowe – przewodzą impulsy od receptorów do OUN. - Nerwy ruchowe – przewodzą impulsy od OUN do efektorów (mięśni, gruczołów). - Nerwy mieszane – zawierają oba rodzaje włókien.
Co to jest nerw? начать обучение		Wiązka aksonów i/lub dendrytów biegnąca poza ośrodkowym układem nerwowym, otoczona osłonką mielinową i naczyniami (tętnica, żyła).
Co to jest zwój nerwowy? начать обучение		Skupienie ciał komórek nerwowych znajdujących się poza ośrodkowym układem nerwowym.
Główne funkcje obwodowego układu nerwowego начать обучение		Przekazuje informacje od OUN do efektorów (narządów, mięśni i gruczołów). Uczestniczy w wykonywaniu odruchów.
Czym są odruchy? начать обучение		Szybkie reakcje organizmu, które zachodzą bez udziału świadomości, z udziałem OUN i obwodowego UN.
Dlaczego odruchy są szybkie? начать обучение		Droga impulsu jest krótsza niż w przypadku reakcji świadomych. Przykład: szybkie odsunięcie ręki od gorącego przedmiotu.
Co to jest łuk odruchowy? начать обучение		Droga, którą przebiega impuls: Receptor → neuron czuciowy → neuron pośredniczący → neuron ruchowy → efektor (mięsień lub gruczoł).
Rodzaje odruchów a) Odruchy bezwarunkowe (wrodzone) начать обучение		Nie podlegają modyfikacjom. Funkcja: ochrona życia i podstawowych procesów życiowych. Przykłady: kichanie, kaszel, odruch źrenicy.
Rodzaje odruchów b) Odruchy warunkowe (nabyte) начать обучение		Powstają dzięki korze mózgu i doświadczeniu. Mogą być modyfikowane przez środowisko i wolę. Funkcja: adaptacja do warunków środowiska. Przykład: wydzielanie śliny na myśl o jedzeniu, jazda na rowerze, prowadzenie samochodu.
Przykładowy schemat łuku odruchowego начать обучение		Receptor → neuron czuciowy → neuron pośredniczący → neuron ruchowy → efektor (mięsień/gruczoł)
Jak dzielimy układ nerwowy ze względu na funkcje? начать обучение		Na somatyczny (ruchy świadome, bodźce ze środowiska zewnętrznego) i autonomiczny (regulacja narządów wewnętrznych, homeostaza).
Co robi somatyczny układ nerwowy? начать обучение		Odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego i kieruje świadomymi ruchami (np. pisanie, taniec).
Co robi autonomiczny układ nerwowy? начать обучение		Odbiera bodźce z wnętrza ciała, reguluje pracę narządów wewnętrznych i pomaga utrzymać homeostazę.
Na jakie części dzieli się autonomiczny układ nerwowy? начать обучение		Na układ współczulny (sympatyczny) i układ przywspółczulny (parasympatyczny).
Jaka jest ogólna funkcja układu współczulnego? начать обучение		Mobilizuje organizm w sytuacjach stresowych — „walcz lub uciekaj” (przygotowuje do wysiłku).
Jaka jest ogólna funkcja układu przywspółczulnego? начать обучение		Dominuje w relaksie i regeneracji — odpoczynek, trawienie, rozmnażanie.
Przykładowe efekty działania układu współczulnego. начать обучение		Rozszerzanie źrenic, rozszerzanie dróg oddechowych, przyspieszanie pracy serca, hamowanie perystaltyki jelit, uwalnianie glukozy z wątroby.
W jaki sposób działają układ współczulny i przywspółczulny względem siebie? начать обучение		Antagonistycznie — działają przeciwstawnie, regulując równowagę funkcji narządów.
Gdzie znajdują się ośrodki układu przywspółczulnego? начать обучение		W istocie szarej pnia mózgu oraz w istocie szarej rdzenia kręgowego w odcinku krzyżowym.
Gdzie znajdują się ośrodki układu współczulnego? начать обучение		W istocie szarej rdzenia kręgowego w odcinku piersiowo-lędźwiowym.
Z czego składają się struktury autonomicznego układu nerwowego? начать обучение		Z ośrodków nerwowych w OUN i z nerwów należących do układu obwodowego (wyprowadzających impulsy do narządów).
Co oznacza homeostaza w kontekście układu autonomicznego? начать обучение		Utrzymanie stałych warunków wewnętrznych organizmu (np. temperatura, ciśnienie krwi, równowaga energetyczna).
Kiedy aktywny jest układ współczulny — podaj przykłady sytuacji. начать обучение		W sytuacjach stresowych, podczas egzaminu, wysiłku fizycznego — gdy potrzebna jest szybka mobilizacja organizmu.
Kiedy dominuje układ przywspółczulny — podaj przykłady. начать обучение		Podczas odpoczynku, snu, po posiłku — gdy organizm wykonuje czynności trawienne i regenerację.
Jak dbać o układ nerwowy? начать обучение		Regularny i dostateczny sen, aktywność fizyczna, zdrowa dieta (m.in. magnez, cynk, witaminy z grupy B), unikanie infekcji, stresu, urazów i używek.
Dlaczego sen jest ważny dla pamięci? начать обучение		Podczas snu następuje utrwalenie informacji nabytych w ciągu dnia (konsolidacja pamięci).
Co daje organizmowi sen (odpoczynek)? начать обучение		Relaks mięśni, zmniejszenie reaktywności narządów, regeneracja całego ciała i poprawa koncentracji.
Ile powinien spać dorosły? начать обучение		Około 7–8 godzin na dobę (potrzeby zmieniają się z wiekiem).
Jak sen wpływa na wzrost? начать обучение		Podczas snu wzrasta poziom hormonu wzrostu we krwi, co wspiera rozwój organizmu.
Jak sen chroni mózg? начать обучение		Pobudza słabo stymulowane synapsy, zapobiegając ich zanikowi; umożliwia naprawę i utrzymanie połączeń nerwowych.
Co to są substancje psychoaktywne? начать обучение		Związki zmieniające świadomość i zachowanie przez oddziaływanie na układ nerwowy (np. narkotyki, alkohol, nikotyna, dopalacze, niektóre leki).
Co to jest uzależnienie? начать обучение		Psychiczny i/lub fizyczny przymus wykonywania czynności lub przyjmowania substancji z negatywnymi skutkami; wzrost dopaminy w układzie nagrody.
Jakie są skutki uzależnienia od substancji psychoaktywnych? начать обучение		Wykluczenie społeczne, depresja, zaburzenia świadomości, problemy z koncentracją, uszkodzenia narządów, przedawkowanie i śmierć.
Co to są dopalacze i dlaczego są niebezpieczne? начать обучение		Substancje działające podobnie do narkotyków o często nieznanym składzie; mogą być śmiertelne nawet po jednorazowym użyciu.
Jak alkohol oddziałuje na organizm i układ nerwowy? начать обучение		Działa uzależniająco, zaburza funkcje poznawcze i motoryczne, może prowadzić do uszkodzeń narządów, zatrucia i przewlekłych chorób (np. alkoholizm).
Jak nikotyna wpływa na organizm? начать обучение		Pobudza i działa psychoaktywne, dostarcza toksyn i rakotwórczych substancji, szkodzi układom nerwowemu, pokarmowemu i rozrodczemu.
Czy e-papierosy są bezpieczniejsze od tradycyjnych papierosów? начать обучение		Nie — e-papierosy również szkodzą organizmowi i mogą zawierać toksyczne substancje.
Co to jest lekomania? начать обучение		Uzależnienie od leków (np. nasennych, uspokajających, przeciwbólowych) — przyjmowanie ich niezgodnie z zaleceniami może prowadzić do uzależnienia i poważnych skutków ubocznych.
Co to jest choroba Alzheimera — krótko? начать обучение		Choroba neurodegeneracyjna prowadząca do obumierania neuronów i postępującego otępienia; głównie u osób >65 lat.
Jakie są przyczyny i patologiczne zmiany w Alzheimerze? начать обучение		Powstawanie nieprawidłowych form białek tworzących toksyczne złogi wewnątrz i na zewnątrz neuronów.
Jakie czynniki ryzyka Alzheimer’a? начать обучение		Wiek (powyżej 65 r.ż.), płeć żeńska, cukrzyca, występowanie w rodzinie.
Czy istnieje pewna profilaktyka Alzheimer’a? начать обучение		Nie ma pewnej profilaktyki, ale aktywność umysłowa i tryb życia (ćwiczenia, dieta) mogą opóźniać objawy.
Co to jest choroba Parkinsona — krótko? начать обучение		Choroba neurodegeneracyjna z obumieraniem neuronów produkujących dopaminę; najczęściej u osób >60 r.ż.
Objawy Parkinsona — wymień najważniejsze. начать обучение		Drżenie kończyn, spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni, trudności w precyzyjnych ruchach, pochylona postawa.
Jak diagnozuje się chorobę Parkinsona? начать обучение		Na podstawie obserwacji klinicznej i badań obrazowych (TK, MRI) oraz oceny neurologicznej.
Co to jest schizofrenia — krótko? начать обучение		Zaburzenie psychiczne pojawiające się między 15. a 35. r.ż., z objawami: omamy, urojenia, zaburzenia myślenia i emocji.
Co to jest depresja — najważniejsze informacje? начать обучение		Zaburzenie nastroju; objawy: obniżony nastrój, utrata zainteresowań, zmęczenie, problemy ze snem, myśli samobójcze; diagnoza wymaga objawów trwających ≥2 tygodni.
Jakie podstawowe metody diagnostyki chorób układu nerwowego? начать обучение		EEG (elektroencefalografia), TK (tomografia komputerowa), MRI (rezonans magnetyczny); służą do oceny czynności i struktury mózgu.
Budowa Ośrodkowego układu nerwowego: начать обучение		mózgowie i rdzeń kręgowy
Budowa: Obwodowy układ nerwowy начать обучение		nerwy układu

Układ nerwowy

Вы должны войти в свой аккаунт чтобы написать комментарий.

Ещё