średniowiecze

wymień śreniowieczne wzory panteryczne

wzorzec władcy, wzorzec damy, wzorzec świętego/ascety, wzorzec rycerza

na czym polegal uniwersalizm sredniowieczny

jedna religia chrześcijańska, jedna wspolna kultura lacinska, jedna wspolna wizja swiata, system feudalny,

przedstaw informacje na temat szkol i uniwersytetow w sredniowieczu

edukacja podzielona na 3 etapy: elementarny, wyższy, uniwersytecki, szkoly byly w klasztorach i katedrach, ograniczony dostep do edukacji, nauczali o 7 sztukach wyzwolonych, nauczali po łacińsku, uczyć mogli się tylko chłopcy, nauczali duchowni

czym był teocentryzm

teocentryzm- bog w centrum, przejawial sie w literaturze, sztuce, filozofii oraz zyciu codziennym, wszyrsko bylo robione dla boga i jego chwaly

dualistyczny obraz swiata w sredniowieczu

dusza dazy do zbawienia lecz cialo ma swoje ujemnosci i pragnie grzeszyc

sredniowieczna hierarchia spoleczna

pospólstwo, mieszczanie, rycerstwo, duchowieństwo, król

fundamenty kultury średniowiecznej

chrześcijaństwo, filozofia antyczna, feudalizm i tradycja rycerska, łacina

różnica między filozofia średniowieczna a starozytna

filozofia starozytna-natura, poznanie swiata za pomoca rozumu, srednioiweczna- bog, zbawienie duszy

memento mori

(pamietaj o smierci) przypomnienie o nieuchronnosci smierci i przemijania zycia (rozmowa mistrza polikarpa ze śmiercią)

ars moriendi

sztuka dobrego umierania (w pokorze, w skrusze, w zaufaniu do boga) rozmowa mistrza polikarpa ze śmiercią

desis

matka boska, jezus, jan chrzciciel (chrystus jako sędzia świata, jan chrzciciel i maryja stawiaja sie za grzesznikami)

vanitas

(marnosc nad marnościami) wszytsko przemija tylko dusza jest wieczna w lamencie świętokrzyskim

stabat mater

(stała matka bolejąca) matka boska cierpiaca pod krzyzem oplakujaca syna, pełna bólu ale pokorna

sredniowieczne gatunki literackie

legendy hagiograficzne-zycie swietych, hymn, kazanie, epos rycerski

apokryfy

tekst ktory nawiazuje do wydarzen biblijnych

pasja

przedstawienie meki chrystusa

pieta

matka boska z cialem jezusa oplakujaca syna

symultanizm

przedstawienie, w 1 dziele kilka roznych scen

cechy sztuki sredniowiecznej

przeznaczona do boga, anonimowa, funkcja dydaktyczna i symboliczna, brak perspektywy i proporcji, brak emocji na twarzy, hierarchia wielkości im większe postacie tym ważniejsze, symultanizm, styl romanski i gotycki

archaizm

slowa ktore wyszly z uzytku

danse macabre

(taniec smierci) wszyscy sa sobie rowni, rozmowa mistrza polikarpa ze smiercia

asceza

wyrzeczenie sie dobr materialnycha aby zostac swietym, legenda o św aleksym

scholastyka

metoda nauczania i myślenia próbujaca pogodzic wiare z rozumem celem bylo racjonalne wyjasnienie prawdy wiary, zrodla wiedzy: biblia i arystoteles

iluminatorstwo

zdobnictwo ksiazkowe robili to głównie mnisi w klasztorach

wzorzec władcy

mądrość sprawiedliwość, pobożność, troska o poddanych, obrona kraju i wiary

wzorzec świętego/ascety

pobożność, pokora, wyrzeczenie sie dobr materialnych,życie w ascezie i modlitwie, wzorcem jest św. Aleksy i Franciszek z asyrzu

wzorzec rycerza

Cechy: odwaga, honor, wierność władcy, obrona wiary i słabszych, gotowość do poświęcenia życia. Przykład: Roland z "Pieśni o Rolandzie" Rycerze z legend arturiańskich (np. Lancelot)

wzorzec damy

kobieta piękna, szlachetna, dostojeństwo i elegancja, cnota i skromność – wierna, nieosiągalna, budząca szacunek, wierność i lojalność – wobec męża lub rycerza, inspiracja dla rycerza – rycerz podejmował czyny bohaterskie dla niej (tzw. miłość dworna).

znane uniwersytety w średniowieczu

uniwersytet boloński, uniwersytet paryski, oxford, cambridge. w polsce akademia krakowska 1364r

de contempus mundi

(pogarda dla świata) odrzucenie świata i jego pokus na rzecz życia duchownego (legenda o św. Aleksym)

imitatio christi

(naśladowanie chrystusa) idea życia wzorowanego na jezusie (żywoty świętych)

fortuna variabilis

(zmienna fortuna) zmienny los ludzki, nie przewidywalny, zalezny od zmiennej fortuny (Carminaburana)

ars vivendi

(sztuka życia) motyw dobrego chrześcijańskiego życia zgodnego z wiarą cnotą i pokorą, (kazania i pisma morlane)

hagiografia

np. żywoty świętych przedstawiające cnotliwe życie świętych, cuda, męczeństwo, legenda o św Aleksym

kazanie

tekst wygłaszany w kościele pouczający wiernych, np. kazania świętokrzyskie i kazania gnieźnieńskie

misterium

dramat religijny ukazujący wydarzenia biblijne np. przedstawienia bożo narodzeniowe

moralitet

dramat o walce dobra ze złem z postaciami symbolizujacymi cnoty i grzechy, rozmowy mistrza polikarpa ze śmiercią,

lament

plankt, utwór żałobny wyraża ból i cierpienie, np. lament świętokrzyski

romans rycerski

opowieści o przygodach rycerza, miłości i walce o honor, np. dzieje tristana i izoldy

epos rycerski

opowieść o bohaterskich czynach rycerzy walczących za wiare i ojczyzne, np. pieśń o rolandzie

poemat epicki

długi utwór narracyjny, o wydarzeniach historycznych lub legendarnych, np. Boska Komedia

pieśń religijna

utwór modlitewny lub pochwalny o mari lub chrystusie, np. Bogurodzica

kronika

zapis dziejów tworzony przez kronikarzy na chwałe władcy np. Gal Anonim Kronika polska

satyra społeczna

utwór piętnujący wady społeczne, np. rozmowa mistrza polikarpa ze śmiercią

ballada francuzka

utwór o tematyce miłosnej, np. Ballady willona

pieśń świecka

o miłości, przyrodzie, codzienności, czesto humorystyczne, np. pieśni wędrowynych grajków

kyrie eleison

(panie zmiłuj sie)