→ Język Polski Matura 2023 → Начать обучение / Скачать MP3 карточки

Вопрос		Ответ
stoicyzm начать обучение		pogląd filozoficzny, w którym najważniejsze jest zachowanie spokoju, niepopadanie w skrajności. Zachowanie spokoju, nieważne co by przyniosło życie. Rozwija się w antyku, potem silnie ukazuje go Jan Kochanowski
antropocentryzm начать обучение		pogląd, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata, postawa skoncentrowana na człowieku RENESANS
ateizm начать обучение		postawa negująca istnienie boga
ars moriendi начать обучение		sztuka umierania, motyw obecny w średniowieczu (np. "Pieśń o Rolandzie"- Roland umiera jako bohater i osoba wierząca, na wzgórzu, nie boi się śmierci, jego śmierć jest patetyczna i ma wymiar sakralny)
deizm начать обучение		pogląd, według którego Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego dzieje
decorum начать обучение		zasada stosowności, która określa wzajemne relacje elementów dzieła literackiego: styl musi być dostosowany do treści utworu (WIDOCZNY W KLASYCYZMIE OŚWIECENIOWYM)
empiryzm начать обучение		pogląd, według którego poznanie opiera się na doświadczeniu (OŚWIECENIE, JOHN LOCKE - czysta karta)
dance macabre начать обучение		taniec śmierci, przedstawienie śmierci jako kościotrupa/rozkładającego się ciała,. które zaprasza do tańca przedstawicieli różnych stanów społecznych. śmierć zrównuje ludzi ŚREDNIOWIECZE
teocentryzm начать обучение		pogląd, według którego Bóg jest centrum, ośrodkiem i przyczyną wszystkiego ŚREDNIOWIECZE
vanitas начать обучение		motyw marności, przemijania, nietrwałości. "Marność nad marnościami i wszystko marność" z biblijnej Księgi Koheleta. Widoczny najbardziej w ŚREDNIOWIECZU I BAROKU
racjonalizm начать обучение		pogląd, według którego najważniejszy jest rozum, człowiek poznaje świat rozumowo. "Myślę, więc jestem"- Kartezjusz (filozof XVII wieku, jednak racjonalizm najbardziej rozwija się w OŚWIECENIU)
natura romantyczna начать обучение		żywiołowa, dzika, groźna, nieposkromiona, mająca swój świat wewnętrzny i skłaniająca człowieka do refleksji
miłość romantyczna начать обучение		nieszczęśliwa, skazana na cierpienie, doprowadza człowieka na skraj (często przez nią popełnia samobójstwo). Ponadto ludzie romantyzmu sądzili, że miłość jest wieczna i trwa nawet po śmierci.
epikureizm начать обучение		filozofia, dla której najważniejsze jest osiągniecie szczęścia. W życiu ważne jest nieodczuwanie cierpienia i odbieranie go jako samą radość. Carpe. diem
epos начать обучение		długi, wierszowany utwór, opowiada o legendarnych i historycznych bohaterach, przedstawiając ich na tle ważnych,. przełomowych wydarzeń. ILIADA I ODYSESJA HOMERA Uroczysty, patetyczny styl
zasada trzech jedności начать обучение		jedność miejsca, czasu i akcji, typowa zasada tragedii antycznej. Akcja trwa jeden dzień, odbywa się w jednym miejscu i obejmuje jeden wątek
mimesis начать обучение		naśladowanie rzeczywistości przez sztukę. Widoczne w ANTYKU
fatum начать обучение		nieszczęśliwy los, przeznaczenie. Fatum ciąży nad bohaterem, nie jest on w stanie przed nim uciec
katharsis начать обучение		oczyszczenie, człowiek podczas sztuki doznaje uczucia winy i trwogi, po czym doznaje oczyszczenia z tych uczuć pod wpływem sztuki
wina tragiczna начать обучение		bohater źle ocenia swoją sytuację i podejmuje decyzje, które doprowadzają do go klęski
topos начать обучение		stały, powtarzający się motyw w kulturze
archetyp начать обучение		stały i niezmienny wzorzec zachowań i postaw ludzi utrwalony w świadomości zbiorowej
homo viator начать обучение		człowiek wędrujący, topos człowieka wędrującego. Pierwszym homo viatorem był Odyseusz
ironia tragiczna начать обучение		wydarzenia z pozoru dobre dla bohatera, nieświadomie prowadzą do jego klęski
konflikt tragiczny начать обучение		konflikt dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi bohater musi wybrać, jednak żadna z tych decyzji nie może skończyć się dla niego dobrze
horacjanizm начать обучение		stworzona przez rzymskiego poetę Horacego postawa wobec życia i moralności polegająca na poszukiwaniu złotego środka poprzez połączenie epikureizmu i stoicyzmu
non omnis moriar начать обучение		nie wszystek umrę, koncepcja nieśmiertelności twórczości ("Wybudowałem pomnik" Horacy i potem "Pieśń XXIV Jan Kochanowski)
theatrum mundi начать обучение		koncepcja świata jako teatru, ludzie to aktorzy, często marionetki
asceza начать обучение		praktykowanie dobrowolnego wyrzeczenia się dóbr materialnych, wartości i aktywności życiowych w celu osiągnięcia zbawienia i świętości. Dwa modele ascezy- ta bardziej skrajną - św. Aleksy i "Legenda o świętym Aleksym" i ta łagodniejsza - św. Franciszek
memento mori начать обучение		pamiętaj o śmierci. Motyw przemijania i niechybnej śmierci
uniwersalizm średniowieczny начать обучение		ujednolicenie całej Europy pod względem: języka (łacina), władzy duchownej (papież),. która wynikała z dominacji religii chrześcijańskiej i władzy sowieckiej (Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego)
hagiografia начать обучение		żywoty świętych.np. "Legenda o świętym Aleksym"
etos начать обучение		zespół porządnych cech,. wartości i zachowań charakterystycznych dla jakiejś grupy. dla ludzi średniowiecza najważniejszy był między innymi - etos rycerski na przykładzie Rolanda
apokalipsa начать обучение		utwór, którego tematem jest prorocza, zazwyczaj pełna grozy wizja przyszłości. zwykle opowiada o końcu świata, o śmierci, życiu wiecznym, przeznaczeniu człowieka oraz walce dobra ze złem
archaizm начать обучение		wyraź, który wyszedł z użycia
deesis начать обучение		kompozycja oparta na trzech postaciach: Jezusie (ukazany na środku), po swojej prawej stronie ma Matkę Boska, a po lewej Jana Chrzciciela. Deesis ukazuje idee pośrednictwa- Jan Chrzciciel i Matka B są pośrednikami pomiędzy ludźmi a Jezusem
dualizm начать обучение		koncepcja zakładająca współistnienie dwóch przeciwstawnych pierwiastków lub zasad. W średniowieczu- człowiek składa się z nieśmiertelnej duszy i śmiertelnego ciała
inwokacja начать обучение		rozbudowany, uroczysty i patetyczny zwrot do adresata (umieszczony na początku utworu)
psychomachia начать обучение		walka pomiędzy siłami dobrymi a siłami złymi o duszę człowieka. Widoczna w "III części Dziadów"
sacrum начать обучение		rzeczy święte, nadanie rzeczom zwykłym cech sacrum nazywamy SAKRALIZACJĄ
sceptycyzm начать обучение		nurt filozofii starożytnej kwestionujący możliwość poznania prawdziwej natury rzeczywistości i przez to zalwzciający wstrzymywanie się od osądów
tragizm начать обучение		jest to nierozwiązywalny konflikt między dązeniami bohatera, a siłami wyższymi (np. losem, wolą bogów), lub też konflikt wynikający z wyboru między dwiema równorzędnymi racjami. Każdy wybór bohatera prowadzi go do klęski, katastrofy.
poezja tyrtejska начать обучение		poezja wzywająca do walki za ojczyznę
zasada złotego środka начать обучение		istotne w myśli Arystotelesa zalecenie, aby odrzucać wszystkie skrajności i wybierać to, co umiarkowane, pośrednie. Do kierowania się złotym środkiem wzywał też w swoich utworach Horacy
klasycyzm начать обучение		przyjęta między innymi przez Horacego postawa artystyczna, według której poeta powinien ukazywać świat prawdopodobny, rozumnie uporządkowany. Twórczość - harmonijną, spokojna i wyrażająca ład. Zasada decorum. Nawiązywanie do wzorców antycznych
hierarchiczność начать обучение		przekonanie, że cały byt ma uporządkowaną konstrukcję, która opart jest na wyższości jednych nad innymi. "Drabina bytów"- święty Tomasz. ŚREDNIOWIECZE- pomiędzy człowiekiem a Bogiem przepaść, brak możliwości bezpośredniego kontaktu
franciszkanizm начать обучение		człowiek jest jednym ze stworzeń, wszystkie inne stworzenia to jego rodzeństwo, głębokie przekonanie o pokrewieństwie z przyrodą, miłości, radość, skromność, odrzucenie dóbr materialnych, miłosierdzie okazywane innym jako wyraz miłości do Boga
reformacja начать обучение		ruch religijno-spoleczny, mający na celu reformę doktryn i praktyk kościoła rzymskokatolickego. Zapoczątkowany przez Marcina Lutra w 1517 roku
makiawelizm начать обучение		cel uświęca środki, doktryna mająca swoje źródło w renesansie, Machiavelli. Najważniejsza jest skutecznosć, a nie moralność, aby osiągnąć określony cel można posługiwać się okrucieństwami
konceptyzm начать обучение		BAROK. Wypowiedź poetycka oparta na koncepcie, czyli ja oryginalnym, wyszukanym pomyśle,. który ma szokować i zadziwiać odbiorcę. Jan Andrzej Morsztyn i jego Sonet "Do trupa".
kontreformacja начать обучение		ruch odnowy w łonie Kościoła katolickiego rozwijający się w XVI wieku w reakcji na protestancką reformację
hiperbola начать обучение		przedstawienie czegoś lub kogoś w sposób wyolbrzymiony HIPERBOLIZACJA
groteska начать обучение		kategoria estetyczna okreslająca sposób ukazywania świata w sztuce. Świat ten jest karykaturalny, pozbawiony logiki, zdeformowany. W języku i stylu groteski widać sprzeczne elementy, np. powagą pomieszana z żartem. "ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ"
makaronizm начать обучение		obce słowo lub fragment zdania wtrącone do wypowiedzi sformułowanej w języku ojczystym. Makaronizmy są w "Pamiętnikach" Jana Chryzostoma Paska
oksymoron начать обучение		epitet sprzeczny, np. ciepły śnieg.
poeta doctus начать обучение		poeta uczony, popularne w RENESANSIE określenie ideału twórcy, który doskonale poznał dorobek antyku, posługuje się klasyczną łaciną, a także nawiązuje do starożytnych tematów, idei i form.Np. Jan Kochanowski
poezja metafizyczna начать обучение		nurt poezji BAROKOWEJ (Mikołaj Sęp Szarzyński) mającej charakter refleksyjno-filozoficzny. Podejmował głównie motywy marności życia (vanitas)
preromantyzm начать обучение		zespół zjawisk i tendencji artystycznych, które pojawiły się w drugiej połowie XVIII wieku i na początku XIX wieku, zapowiadając nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej. CZAS BURZY I NAPORU, SENTYMENTALIZM
mistycyzm начать обучение		termin ten wiąże się z jednostkowym doświadczeniem tajemnicy, jaką jest bezpośrednie spotkanie z Bogiem. Termin opisujący doświadczenie religijne, polegające na bezpośredniej relacji człowieka z rzeczywistością pozamaterialną. ROMANTYZM
mesjanizm начать обучение		przekonanie, że jakaś jednostka lub jakiś naród / grupa są powołani przez Boga do realizacji specjalnej misji w dziejach świata. Mesjanizm widoczny w III części Dziadów- Polska Chrystusem Narodów
ballada programowa начать обучение		"Romantyczność" Adama Mickiewicza. Ukazuje nowe spojrzenie na świat, jest to manifest światopoglądowy romantyzmu. Stanowi zapowiedź nowych tematów, motywów, problemów.
ballada начать обучение		gatunek synkretyczny- łączący w sobie elementy epiki, liryki i dramatu. Dużo ballad powstało w ROMANTYZMIE (np. "Romantyczność" Adama Mickiewicza)
orientalizm начать обучение		zwrot ku tradycji, kulturze i sztuce Wschodu. Orientalizm w literaturze romantycznej przejawiał się w zainteresowaniu twórców egzotyką przyrody orientalnej. Romantycy często odbywali podróże na Wschód. Fascynowała ich odmienna kultura
werteryzm начать обучение		nadmierna, wybujała uczuciowość, nadwrażliwość, bunt i niezgoda wobec otaczającego świata, samotność, poczucie bezsensu egzystencji, idealizacja miłości, dążenie do samozagłady
bohater romantyczny начать обучение		jego życie jest dramatyczne, jest indywidualistą, idealistą i buntownikiem o bogatym życiu duchowym, wyrasta ponad przeciętność, jest skłócony ze światem. Jednostka mocno emocjonalna, wybitna, osamotniona.
bajka начать обучение		jeden z podstawowych gatunków literatury dydaktycznej, krótka powiastka pisana wierszem lub prozą, której bohaterami są najczęściej zwierzęta. Zawiera morał, jest alegoryczna. Bajki w OŚWIECENIU pisał IGNACY KRASICKI
alegoria начать обучение		motyw lub zespół motywów, które poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze inne, ukryte znaczenie. Alegorie są jednoznaczne i zakorzenione w tradycji.Np. mrówka - alegoria pracowitości, sowa- mądrości
satyra начать обучение		utwór ośmieszający lub piętnujący ukazywane w nim zjawiska- wady i przywary ludzkie, obyczaje, osoby, grupy, stosunki społeczne. Autorem satyr w OŚWIECENIU był IGNACY KRASICKI
sonet начать обучение		utwór poetycki składający się z 14 wersów podzielonych na 4 strofy. Dwie pierwsze zawsze mają charakter opisowy, a dwie następne refleksyjny.np. "Sonet do trupa" Jana Andrzeja Morsztyna, "Burza" Adama Mickiewicza
cechy stylu klasycznego начать обучение		prostota i jasność, porządek, harmonia, synteza, uniwersalizm, zasada decorum, symetria, prostota wyrazu, piękno osiągane przez zastosowanie odpowiednich proporcji, zwięzłość
eschatologia начать обучение		zainteresowanie co stanie się z człowiekiem po śmierci, fascynacja przyszłym, pozaziemskim życiem- co będzie potem? jak wygladają zaświaty?
stabat mater dolorosa начать обучение		stała matka boleściwa, motyw przedstawiający rozpaczającą pod krzyżem Matkę Boską.
tren начать обучение		gatunek poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji. Wyrażał żal z powodu czyjejś śmierci, służył rozpamiętywaniu czynów i myśli zmarłego, zawierał pochwałę jego zalet i zasług.
humanizm начать обучение		światopogląd wyrażający przeświadczenie o szczególnej roli i pozycji człowieka we wszechświecie, prad umysłowy i kulturalny, którego cechami były: fascynacja filozofią, sztuką antyku, studia nad istotą człowieczeństwa, duża waga życia doczesnego
poezja metafizyczna начать обучение		twórczość ukazująca trudną kondycję egzystencjalną człowieka, jego wewnętrzną walkę. Przedstawiciel - Mikołaj Sęp Szarzyński BAROK
fascynacja ludowością начать обучение		ukazywanie świata oczami ludu, wprowadzanie motywów związanych z ludem, typowe dla ROMANTYZMU, według romantyków prosty lud miał wgląd z prawdy żywe
dramat romantyczny начать обучение		\ukształtowany w opozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej (m.in. odrzucenie zasady trzech jedności, synkretyzm. Kompozycja otwarta, obecność elementów fantastycznych, brak chronologii, zaburzony ciąg przyczynowo- skutkowy, obecność scen drastycznych.
winkelriedyzm начать обучение		aktywna postawa walki za ojczyznę, człowiek lub naród poświęcający własne życie, by dać innym szansę na wolność. nie należy czekać na mesjasza, lecz walczyć. „Polska Winkelriedem narodów” - Kordian
synkretyzm начать обучение		łączenie w jedną całość różnych elementów
walenrodyzm начать обучение		postawa człowieka, który poświęca życie słusznej walce z wrogiem ojczyzny, ale w swoim działaniu ucieka się do metod moralnie nagannych: podstępu i zdrady. "Konrad Wallenrod"
praca u podstaw начать обучение		silne przekonanie o konieczności szerzenia edukacji i rozbudzania świadomości narodowej wśród najbiedniejszych warstw społeczeństwa, zwrócenie się ku podstawom społeczeństwa, warstwom najniższym POZYTYWIZM
organicyzm начать обучение		pogląd, zgodnie z którym społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, założenie typowe dla POZYTYWIZMU
scjentyzm начать обучение		pogląd filozoficzny zakładający optymistyczne, nieograniczone możliwości nauki w rozwiązywaniu wszelkich problemów człowieka. WIEDZA TO POTEA, POZYTYWIZM
utylitaryzm начать обучение		ocenę moralną postępowania człowieka formułuje się w oparciu o kryterium użyteczności. Najważniejsze dla jednostki jest być użyteczną dla społeczeństwa
realizm начать обучение		najważniejsze naśladowanie rzeczywistości, wierne jej oddawanie we wszystkich przejawach
naturalizm начать обучение		przekonanie, że człowiek nie różni się od zwierząt, zdominowany jest przez instynkty, przekazywanie wszystkiego, nawet anomalii i rzeczy skrajnie drastycznych
wielka powieść realistyczna (np. Lalka) начать обучение		narrator wszechwiedzący, bohaterowie reprezentują różne typy, pokazany jest cały przekrój społeczeństwa, akcja trwa około roku, chronologia
praca organiczna начать обучение		przekonanie, że wzmocnienie rozwoju gospodarczego i kulturowego w dalszej perspektywie przygotuje kraj do niepodległości. Społeczeństwo jest organizmem, jeśli choruje jakiś organ, chora jest cała społeczność
impresjonizm начать обучение		ukazywanie tego co ulotne, nietrwałe, sztuka miała zatrzymywać chwilę, coś ulotnego, subiektywizm MŁODA POLSKA
ekspresjonizm начать обучение		poetyka krzyku, zwrócenie się ku emocjom, danie im wyrazu za pomocą sztuki, dynamiczne obrazy MŁODA POLSKA
sztuka dla sztuki начать обучение		młodopolska koncepcja sztuki pozbawionej jakichkolwiek powinności, sztuki wyzwolonej, która jest celem sama w sobie
dekadentyzm начать обучение		pesymistyczne nastroje ludzi końca XIX wieku, którzy mieli wrażenie, że wszystko już było, poczucie zbliżającej się katastrofy, ogólny bezsens
modernizm начать обучение		sztuka nowoczesna, odkrywanie nowoczesności w estetyce sztuki, są to wszelkie przejawy artystycznego nowatorstwa
chłopomania начать обучение		zainteresowanie wsią i jej kulturą, fascynacja folklorem i życiem codziennym chłopów, ich życie inne niż inteligencji, beztroskie, piękne WESELE
femme fatale начать обучение		kobieta tragiczna, tajemnicza, uwodzicielska, piękna i wyrachowana, przynosząca zgubę mężczyznom
mizoginia начать обучение		niechęć do kobiet
nietzscheanizm начать обучение		od Nietzschego, pochwała indywidualizmu, koncepcja nadczłowieka- pana gardzącego słabszymi, odrzucanie wszystkiego co słabe,
symbolizm начать обучение		przekazywanie tego, co tajemnicze, posługiwanie się symbolem, przekonanie, że jest częśc świata tajemnicza,
pokolenie Kolumbów начать обучение		pokolenie ludzi, urodzonych około 1920r., ich dorosłość to czas wojny, obcowanie z cierpieniem i śmiercią, niemożliwość korzystania z życia
człowiek zlagrowany начать обучение		człowiek rezygnujący z zasad moralnych, celem człowieka jest przetrwanie, żyje zgodnie z nowymi, obozowymi zasadami
behawioryzm начать обучение		technika opisu prze Borowskiego, bohaterowie są opisywani jedynie przez pryzmat zachowań zewnętrznych, brak koncentracji na emocjach
człowiek totalitarny начать обучение		człowiek w obozie, który przypominał państwo totalitarne- człowiek nie myślał samodzielnie, był inwigilowany, wypełniał rozkazy, kult wodza
3D начать обучение		u Borowskiego- dehumanizacja, deprawacja i demitologizacja
dehumanizacja начать обучение		odczłowieczenie, pozbawienie wartości humanitarnych, typowe u Borowskiego, człowiek chciał tylko przeżyć
deprawacja начать обучение		zepsucie moralne, upadek świata wartości
demitologizacja начать обучение		obalenie podstawowych mitów dotyczących kultury europejskiej- czyli założeń, że człowiek jest wielki, okiełznał zło, człowiek jest w centrum, podporządkował sobie świat
poetyka ściśniętego gardła начать обучение		Po doświadczeniach wojny, według Różewicza, niemożliwe było uprawianie poezji takiej jak dawniej. Twórca pisał bez patosu, jego poezja stała się rzeczowa i konkretna, nazywano ją „poezją ściśniętego gardła
kubizm начать обучение		kierunek w malarstwie XX wieku (kub - bryła, sześcian, kostka). Kubizm sprowadza naturalne kształty do form geometrycznych (Picasso: Panny awiniońskie)
dadaizm начать обучение		kierunek w poezji XX wieku. Celem dadaistów był bunt przeciwko światu i sztuce. Utwory komponowali z dobranych przypadkowo wyrazów lub sylab
surrealizm начать обучение		kierunek w sztuce XX wieku, który za cel stawia sobie pokazanie głębszych pokładów ludzkiej psychiki, sięganie do podświadomości. Tworzy w dziele artystycznym rzeczywistość poza prawami logiki i norm estetycznych
groteska начать обучение		zespolenie elementów przeciwstawnych, których wzajemny stosunek odczuwa się jako dysharmonię  obecność form zdeformowanych, karykaturalnych  świat przedstawiony nie poddaje się logicznej weryfikacji, połączenie elementów sprzecznych
abstrakcjonizm начать обучение		sztuka nieprzedstawiająca. Oddziaływuje poprzez środki formalne (grę linii, barw, płaszczyzn)
futuryzm начать обучение		zdecydowane odcięcie się od tradycji, odrzucenie dziedzictwa przeszłości, poszukiwanie nowego języka sztuki, nakaz oddania przez literaturę zawrotnego tempa przemian współczesności, zerwanie z obowiązującymi normami interpunkcji i ortografii
awangarda krakowska начать обучение		apoteoza nowoczesnej cywilizacji, antyromantyzm, antysentymentalizm, przekonanie, że tworzenie sztuki to praca (wiersz jest konstrukcją), wprowadzenie nowoczesnej metafory - sprzęgającej najodleglejsze pojęcia (kondensacja znaczeń)
skamander начать обучение		absolutna wolność w doborze tematu i środków wyrazu  deklarowanie związków z teraźniejszością, kult codzienności i konkretności  pochwała wszelkich przejawów życia w jego biologicznej pełni i bujności (akcenty witalizmu i aktywizmu)
egzystencjalizm начать обучение		przekonanie, że człowiek pojawia się na świecie bez żadnego powodu, a jego życie jest absurdem, poczucie niepewności i kruchości losu, nie ma Boga, życia po śmierci, wiecznych wartości, człowiek jest skazany na wolność i będzie tym, czym sam siebie uczyni
katastrofizm начать обучение		koncepcja przewidująca rychłą zagładę świata

język polski matura 2023

Вы должны войти в свой аккаунт чтобы написать комментарий.

Ещё