Endokrynologia

Ile jest frakcji wolnej hormonów tarczycy we krwi?

0,03%

Czy zmiany stężenia hormonów tarczycy związanych z białkami ma znaczenie i czy się je oznacza?

W praktyce nie.

Oznaczenie którego hormonu fT# czy fT4 ma większe znaczenie?

fT4, bo fT3 jest głównie hormonem wewnątrzkomórkowym

Działanie którego hormonu jest silniejsze fT3 czy fT4?

fT3 zdecydowanie

Wole guzkowe - defincja

Obecność guzków w miąższu tarczycy. Gruczoł może być niepowiększony.

Jaka substancja istotnie zafałszowuje wyniki oznaczenia hormonów (w tym tarczycy)?

Biotyna

Na ile odstawić biotynę przed oznaczaniem hormonów tarczycy?

W2 dni; przy małych dawkach M5 mg/d to 24h; przy znacznie większych 3-7 dni

Jaki hormon stosowany w monitorowaniu czynności tarczycy?

TSH

Przydatność oznaczenia TSH?

1. Ocena czynności tarczycy; 2. Monitorowanie skuteczności L-T4; 3. Badanie przesiewowe wrodzonej niedocz. tarczycy; 4. Ocena skuteczności leczenia p/tarczycowego w nadczynności

Przydatność próby z treoliberyną?

Głównie do różnicowania przyczyn niedoczynności tarczycy. Dawniej do diagnostyki subklinicznej nadczynności tarczycy (przed wysokoczułymi testami na TSH).

Przydatność oznaczenia kalcytoniny?

Rozpoznanie i monitorowanie raka rdzeniastego tarczycy.

W jakich stanach moze rosnąć kalcytonina oprócz raka rdzeniastego?

Niezwykle rzadko w niektórych innych npl pochodzenia neuroendokrynnego.

Przydatność oznaczenia tyreoglobuliny?

1. Marker zróżnicowanych raków tarczycy po leczeniu (marker wznowy);. 2. Różnicowanie egzogennej i endogennej nadczynności tarczycy lub ocena skuteczności leczenia tyroksyną.

Przydatność oznaczenia anty-TSHR (TRAb)?

1. Rozpoznanie ChGB; 2. Monitorwanie remisji immunologicznej w ChGB; 3. Rozpoznanie orbitopatii tarczycowej bez nadczynności; 4; W czasie ciąży

Czy anty-TSHR zmniejsza się podczas leczenia lekami przecitarczycyowymi?

Tal. Oznaczenie ma znaczenie przed leczeniem lub krótko leczonych (P3 m.)

Czy anty-TSHR jest u ludzi zdrowych?

Praktycznie nie. Bywają u bliskich chorych na ChGB.

Czy antyTPO zdarza się u ludzi zdrowych?

Tak

W jakich chrobach antyTPO

1. Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (98%); 2. ChGB (60-70%; 3. Po leczeniu jodem prom. i operacjach arczycy; 4. Podostre zapalenie tarczycy

Przydatność anty-TG?

1. Podejrzenie AITD; 2. Ocena wiarygodności oznaczenia Tg w monitorowaniu raka tarczycy (mogą być przyczyną fałszywie ujemnego oznaczenia Tg); 3. Możliwy sygnał wznowy raka tarczycy.

Czy przeciwciała przeciwtarczycyowe mogą występować u zdrowych?

Tak. W niskim odsetku.

Prawidłowa objętość tarczycy?

Nie przekracza 18 ml kobiet i 25 ml u mężczyzn

Jakie guzki w tarczycy są bardziej podejrzane: równoległe czy nie względem skóry?

Nierównoległe (wymiar przednio-tylny jest większy)

Jakie zwapnienia w guzkach tarczycy są podejrzane

Szczególnie mikrozwapnienia P1 mm

Przydatność oceny sztywności w USG tarczycy?

Ocena ryzyka npl - im bardziej sztywna tym większe ryzyko (wyjątek rak pęcherzykowy)

Jak nazywa się punktacja oceny ryzyka npl w USG tarczycy (Polska adaptacja)?

EU-TIRADS-PL (Skala od 0 do 5)

Na ile odstawić leki przed scytygrafią tarczycy?

1. Przecitarczycowe WR5 dni; 2. L-T4 na 3 tyg. (chyba że planujemy test hamowania)

Wskazania do scyntygrafii z technetem tarczycy?

1. Rozpozannie pojedynczego autonomicznego guzka tarczycy; 2. Uzupełnienie rozpoznania wola guzkowego toksycznego.

Która scyntygrafia tarczycy jest bardziej promieniotwórcza: technet czy jod?

Z jodem (stąd ograniczone wskazania)

Wskazania do scyntygrafii z jodem?

1. Podejrzenie wola zamostkowego (można w technetem jak jest SPECT-TK); 2. Kwalifikacja do leczenia jodem; 3. Rak tarczycy.

Klasyfikacja rozpoznania cytologicznego BACC tarczycy?

Klasyfikacja Bethesda (6 kategorii)

Podział nowotworów złośliwych tarczycy (główne)?

1. Brodawkowaty; 2. Pęcherzykowy; 3. Onkocytarny; 4. Nowotwory pochodzenia pęcherzykowego o wys stopniu złośliwości; 5. Anaplastyczny; 6. Rdzeniasty

Subkliniczna nadczynność tarczycy?

Hormony tarczycy w normie; zw TSH; małe lub brak objawów

Tyreotoksykoza - definicja

Nadmiar hormonów tarczycy niezależnie od ich pochodzenia

Pozatarczycowy nadmiar tyroksyny

1. Egzogenny - przedawkowanie L-T4; 2. Endogenny - wole jajnikowe (potworniak mający utkanie tarczycy)

Przyczyny nadczynności tarczycy?

1. Pobudzenie receptora TSH; 2. Uszkodzenie tarczycy; 3. Pozatarczycowy nadmiar tyroksyny

Pobudzenie receptora TSH - przyczyny

1. Autoprzeciciała (ChGB); 2. Mutuacja powodująca samoistną aktywację (wole guzkowe toksyczne, guzek autonomiczny pojedynczy); 3. Gruczolak rpzysadki; 4. Nadmiar gonadotropiny kosmówkowej (np. choroba trofoblastyczna)

Objaw Dalrymple'a?

Retrakcja powiek (uniesienie powieki górnej z charakterystycznym wyrazem wpatrywania się lub przerażenia)

Objaw Stellwaga?

Rzadkie mruganie

Objaw Graefego?

Ukazanie się rąbka rogówki nad tęczówką prze ruchu głąek ocznych w dół (opóźniony ruch powiek)

Objaw Kochera?

Ukazanie się rąbka rogówki pod tęczówką przy ruchu głąek ocznych w górę (opóźniony ruch powiek)

Objaw Mobiusa?

Zbaczanie jednej gałek ocznych przy patrzeniu zbieżnym

Ziany w EKG w nadczynności tarczycy?

1. Zaburzenia rytmu serca: częstoskurcz nadkomorowy, FA, przedwczesne pobudzenia komorowe; 2. Nieswoiste zmiany odcinka ST i zał. T

Czy jawną nadczynność tarczycy można przy nieznacznych objawach klinicznych?

Tak. Wystarczy podwyższone HT.

Poziom hormonów tarczycy w jawnej HT?

Podwyższone FT3 i FT4. Czasem izolowane podwyższenie FT3.

Leczenie nadczynności tarczycy?

1. Leczenie farmakologiczne; 2. Leczenie jodem promieniotwórczym; 3. Leczenie operacyjne

DLaczego propylotiouracyl jest lekiem drugiego wyboru z konieczności?

Ryzyko poważnego uszkodzenia wątroby.

Kiedy ujawnia się działanie tioamidów?

1-3 tyg.

Leki przeciwtarczycowe?

Tioamidy: tiamazol i propylotiouracyl

Leczenie tiamazolem?

Początkowo 20-40 mg/d w 2 dawkach podzielonych prze 3-6 tyg... Dawka podtrzymująca 2,5-10 mg/d. W subklinicnzej można od 10 mg/d, a ciężkiej NT od 60 mg/d, przełomie do 120 mg/d p.o. lub i.v.

Kiedy rozważyć stosowanie propylotiouracylu przed tiamazolem?

Uczucie na ten pierwszy lub I trymestr cięży.

Ocena skuteczności leczenia tiamazolem?

Największe znaczenie mają objawy. Przy normalizacji TSH trzeba zmniejszać dawkę leku.

Działania niepożądane tyreostatyków wymagające przerwania ich stosowania?

1. Agranulocytoza; 2. Ostre zap. wątroby (po PTU); 2. Żółtaczka cholestatyczna (po tiamazolu); 3. Zapalenie naczyń z ANCA i zespół toczniopodobny

Co oznaczyć przed rozpoczęciem leczenia tyreostatykami?

1. Morfologia; 2. Bilirubina; 3. Aminotrasferazy.

Zmniejszenie granulocytów a leczenie tyreostatykami?

1. 1500-1000 - częste kontrole, rozważyć zmniejszenie dawki; 2. 1000-500 - zmniejszyć dawkę, rozważyć odstawienie; 3. P500 - odstawić, w razie infekcja konieczna hospitalizacja, nigdy nie wracać do leku

Inne leki na nadczynność tarczycy?

Zwykle rzadko i krótkotrwale lub przełomie tarczycowym. 1. Jodek potasu; 2. Joheksol (środek kontrastowy); 3. Węglan litu; 4. Nadchloran sodu; 5. GKS (dexa 8 mg/d)

Najczęściej stosowane B-blokery w nadczynności tarczycy?

1. Propranolol 10-40 mg 3-4xdz; 2. Atenolol 25-100 mg/d; 3. Metoprolol 25-50 mg 2-3xzd

Przeciwwskazania do leczenia jodem promieniotwórczym I131?

1. Ciąża i karmienie; 2. Podejrzenie lub rozpoznanie npl tarczycy; 3. Niezdolność do przestrzegania zaleceńostrożności; 4. Ciąża planowana w ciagu 6 m.; 5. Orbitopatia umiarkowana lub ciężka

Po leczeniu radiojodem ile nie można spotykać się z małymi dziećmi i kobietami w ciąży?

1-2 tyg.

Kiedy możliwa eutyreoza po leczeniu radiojodem?

6tyg. - 6 m. Można powtórzyć po 6m. i po roku ocenić ostateczną skuteczność.

Czy można stosować tiamazol przy leczeniu radiojodem?

Tak. Możliwa przejściowe podgorszenie po podaniu jodu...

Dawka L-T4 po tyreoidektomii?

Poczatkowo ok. 1,6 ug/kg. Kontrola po 6-8 tyg. i modyfikacja dawki.

Po lobektomii tarczycy czy stosować L-T4?

Ocenić TSH i FT4 po upływie 4-6 tyg. i dopiero zdecydować czy potrzeba.

Powikłania nadczynności tarczycy?

1. Przełom tarczycowy; 2. Zab. rytmu serca 3. Nasilnie ch. wieńcowej; 4. Zaostrzenie n. serca; 5. Osteopenia i osteoporoza

Choroba Gravesa i Basedowoa?

Autoimmunologiczna choroba tarczycy w któej dochodzi do aktywacji receptora TSH przez autoprzeciciało.

Co powoduje aktywowanie receptorów TSH na fibroblastach w ChGB?

1. Orbitopatię tarczycową; 2. Dermatopatię tarczycową (obrzęk przedgoleniowy); 3. Akropachię tarczycową

Akropachia tarczycowa?

Pogrubienie i zaokrąglenie paliczków końcowych rąk. Rzadki objaw ChGB - 0,01%

Obrzęk przedgoleniowy?

Rzadki objaw CHGB (1-3%). Jest patognomiczny.

Przebieg naturalny ChGB?

Nawracający z okresami zaostrzeń i remisji

Jaki jest miąższ w USG w ChGB?

Hipoechogeniczny. Gruczoł powięksozny (zwłaszcza w wywiarze przednio-tylnym, o wzmożonym unaczynieniu.

Czy stwierdzenie TRAb wystarcza do rozpoznania ChGB?

Nie

Czy TRAb zmniejszają się w trakcie leczenia tyreostatykami?

Tak

Ile czasu leczymy tyreistatykami ChGB?

Przynajmniej 12-18 miesięcy (jeżeli celem jest remisja immunologiczna).

Przyczyny nieskuteczności farmakoterapii w ChGB?

Brak remisji hormonalnej; 2. Brak remisji immunologicznej; 3. Brak trwałej remisji immunologicznej; 4. Nawrót choroby po remisji immuno i hormonalnej

Orbitopatia tarczycowa - definicja?

Zespół objawów oczynych wywołanych zapaleniem tkanek miękkich oczodołu.

W ilu porcentach orbitopatia jest jednostronna?

5%

Jakie stopień obritopatii w ChGB leczymy?

Od umiarkowanego

Leczenie orbitopatii tarczycowej?

GKS i.v. (rzadko p.o.) Optymlanie terapia pulsowa metyloprednizolonem co tydz... 6 wlewów po 0,5 g i 6 po 0,25 g - łacznie 4,5 g. W ciężkiej 6 po 0,75 g i 6 po 0,5 g - łącznie 7,5 g

Leczenie do GKS w postaci ciężkiej orbitopatii

MMF w dawce 1 g/d prze 12 tyg. z GKS i kolejne w monoterapii 12 tyg. (monża mykofenolan sodu w dawce 0,72 g/d)

Leczenie immmunosupresyjne w razie nieskuteczności podstawowego?

Metyloprednizolon w wyższej dawce (0,75 g/tydz.) z cyklosporyną lub AZA. Można też immunoterapię (słabe dane)

Leczenie niefarmakologiczne orbitopatii tarczycowej?

1. Napromienianie oczodołów; 2. Leczenie operacyjne

Preferowane leczenie w wolu guzkowym toksycznym

Radykalne: zabieg lub radiojod. Z uwagi na nieodwracalność autonomii guzków.

Gdzie trzeba więcej radiojodu w leczeniu: wola guzkowego toksycznego czy ChGB

Wola guzkowego tarczycy - mniejsza wrażliwość komórek na promieniowanie

Leczenie z wyboru autonomicznego guzka tarczycy?

Leczenie radiojodem. Ryzyko niewydolności tarczycy po leczeniu nieiwelkie. pOdawać przy TSH P0,1 i nie robić biopsji przed (1-2 tyg.)

Rzadkie przyczyny tyreotoksykozy?

1. Przejściowa w pierwszej fazie zapaleń tarczycy; 2. Po podaniu JŚK; 3. U leczonych amiodaronem; 4. W wyniku immunoterapii; 5. ChBS; 6. Terapia rekonstytutywna uk. immunologicznego

Nadczyność tarczycy najczęściej kiedy po podaniu JŚK?

Wole guzkowe lub guzek autonomiczny

Wskazania do profilaktyki przed podaniem JŚK w trybie nagłym (tarczyca)?

Należy rozważyć szczególnie: 1. Podejrzenie endogennej nadczyn tar.; 2. Duże wole guzkowe; 3. Zm. TSH; 4. Podeszły wiek; 5. Obciążenia S-N lub zab. rytmu; 6. Subkl nadczynność

Opcje profilaktyki przy podaniu JŚK w trybie nagłym?

W dniu przed lub najpóźniej zaraz po: 1. Tiamazol 20-30 mg/d przez 14 dni (Można rozpoczać 40 mg i.v.); 2. Nadchloran sodu 600 1. pod, następnie 300 mg 3xdz przez 7-14 dni; 3. Oba powyższe przy dużym ryzyku;

Czy oznaczenie TSH przed JŚK jest konieczne?

Nie ma wskazań o wszystkich. Tylko u wybranych chorych.

Przeciwskazanie do podania JŚK?

Jawna nadczynność tarczycy (chyba, że ze wskazań życiowych)

Czy niedoczynność tarczycy jest przeciwskazaniem do podania JŚK?

Nie

Czy jest potrzeba profilaktyki lub jest przeciwskazane podanie JŚK w ChGB w remisji?

Nie

Mechanizmy poamiodaronowej nadczynności tarczycy (AIT)?

1. Niekontrolowane wytwarzanie HT pod wpływem nadmiaru jodu (typ I); 2. Nadmierne uwalniane HT z uwagi na uszkodzenie tarczycy przez lek (typ II).

Leczenie AIT typu I?

Tiamazol w duzych dawkach 40-60 mg/d + nadchloran sodu 300 mg 3xdz przez 7-14 dni (import docelowy). Rozważyć leczenie radykalne (operacja lub radiojod).

Leczenie AIT typu II?

KGS (np. prednizon 30-40 mg/d przez 1. miesiąc i dalej w zmniejszanych dawkach). Można kontynuować amiodaron.)

Co wskazuje na typ II AIT (różnicowanie)?

Szybka poprawa po zastosowanym GKS i tiamazolu

Działanie niepożadane leków anty PD-1, PD-L!/L2 w tarczycy?

Zaburzenia czynności tarczycy, głównie niedoczynność.

Alternatywne określenie subklinicznej nadczynności tarczycy przy wolu?

Wole subtoksyczne

Subkliniczna nadczynność tarczycy - definicja?

Tkankowy nadmiar hormonów tarczycy przy prawidłowym FT3 i FT4 i zmniejszonym TSH

Leki obniżające TSH?

M.in. GKS, dopamina, koniec I trymestru ciąży.

Wskazania do leczenia subklinicznej nadczynności tarczycy?

1. Wiek WR65 r.ż. i TSH W0,1 mIU/l; 2. Wiek P65 r.ż. przy czynnikach ryzyka (ch. sercowo-naczyniowa, osteoporoza, menopauza); 3. Objawy NT; 4. Wiek WR65 r.ż. i TSH 0,1-0,4 i ryzyka. U pozostałych dopuszcza się bez leczenia.

Kiedy nie powinno się leczyć nadczynności tarczycy, która wystąpiła po raz pierwszy kobiety w ciąży

1. Subklinicznej; 2. Przemijającej tyreotyksykozy ciążowej.

Przelicznik tiamazolu na PTU (przy konieczności zamiany w ciąży)?

1:20

Kiedy zamienić PTU na tiamazol w ciąży?

W16 tyg. ciąży

Przełom tarczycowy - definicja?

Nagłe i gwałtowne załamanie homeostazy ustrojowej na podłożu nadczynności tarczycy z zaburzeniami świadomości, niewydolnością serca, objawami wstrząsu oraz wysoką temperaturą.

Objawy prodromalne przełomu tarczycowego?

1. Bezsenność; 2. Utrata masy ciała znaczna; 3. Nasilenie drżenia mięśniowego; 4. Gorączka; 5. Nudności i wymioty.

Pełnoobjawowy przełom tarczycowy?

1. Nagłe ansilenie obj: układu krażenia (tachykardia, FA, niewydolność, do wstrząsu), pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha); 2. Gorączka 38-40; 3. Odwodnienie; 4. Poburzenie lub apatia, aż do śpiączki, możliwy napad padaczkowy

Rozpoznanie przełomu tarczycowego?

Na podstawie obrazu klinicznego. FT3 i FT4 nie musza być bardzo zwiększone. Pomocna skala Burcha i Wartofsky'ego

Leczenie przełomu tarczycowego?

Tiamazol i.v. 40-80 mg 3xdz; p.o. 30 mg 4xdz (może być p.r.); 2. Jod gdy nie wywołał (np. jodek potasu 800-1000 mg/d w 4daw; 3. B-bloker np. prop. 40-80 mg 3-4xdz; 4. Hydrokor. i.v. 50-100 mg 4xdz; 5. Antybiotyki w razie zak.; 6. Leki sedatywne i p/drg.

Dodatkowe interwencje niefarmakologiczne w przełomie tarczycowym?

1. len; 2. Wyrównywanie zab. wod-el.; 3. Obnizanie temperatury ciałą; 4. Profilaktyka p/zakrzepowa; 5. Leczenie ch. podstawowej; 6. Plamafereza (gdy brak poprawy po 24-48h); 7. Leczenie żywieniowe

Jakie komórki nie potrzebują insuliny do wchłaniania glukozy?

Erytrocyty i tkance mózgowej

Co odgrywa role "czujnika" stężenia glukozy w komórce beta trzustki?

Glukokinaza

Jak przebiega wydzielanie insuliny?

2 fazowo: 1. Szybka trwająca do 10 min - wyrzut zgomadzonej glukozy w ziarnistosśćiach; 2. Produkcja glukozy do 2 h (więcej insuliny)

Efekty dodatnie działania insuliny?

1. Wychwyt glukozy; 2. Synteza glikogenu; 3. Syteza DNA; 4. Wychwyt aminokwasów; 5. Synteza białka; 6. Transport jonów; 7. Syn.kw. tłuszczowych

Efekty ujemne działania insuliny?

1. Apoptoza; 2. Glukoneogeneza; 3. Lipoliza

Jak szybko spada glukoza in vitro?

5-7%/h chyba, ze w probówce jest inhibitor glikolizy (np. jodoctan)

Stosunek glukozy we krwi włośniczkowej z stosunku do żylnej?

We włośniczkowej o 5-15% więcej, ale glukometry są wystandaryzowane

Prawidłowe stężenie glukozy?

3,9-5,5 mmol/l (70-99 mg/dl)

Docelowa wartość HbA1c w cukrzycy?

6,0-7%

Wartość HbA1c do rozpoznania cukrzycy?

WR6,5%

Stany zakłócające wiarygodność HbA1c?

1. Hemoglobinopatie; 2. Niedokrwistości; 3. Stan po przetoczeniu KKCz; 4. Niewydolność nerek; 5. Marskość w. 6. Hipertriglicerydemia lub bilirubinemia; 7. HIV

Oznaczanie fruktozaminy?

Średnia glikemia w ostatnich 3 tyg. (gdy nie można HbA1c)

Znaczenie ketonurii i ketonemii?

W cukrzycy niewyrównanej metabolicznie. Może też być w diecie redukcyjnej, stanach głodu, wymiotach, nadużyciu alkohololu lub po hipoglikemii.

Znaczenie oznaczenia insuliny?

Oznaczenie insulinooporności lub oceny hipoglikemii reaktywnej.

Przydatność oznaczenia peptydu C?

Rozpoznawanie cukrzycy t. 1, szczególnie po stymulacji glukagonem. Ocena rezerw wydzielniczych.

Oznaczenia przeciwciał w cukrzycy t. 1?

1. Antygenom cytoplaz. kom. Beta (ICA); 2. Dekarboksylazie kw. glutaminowego (a-GAD); 3. Fosfatazom tyrozyny; 4. Insulinie endogennej; 5. Transporterowi cynku 8

Standardowy test tolerancji glukozy?

75 g glukozy i dwa oznaczenia (0 i 120 min). Można różne wariacje

Przydatność dożylnego obciążenia glukozą?

Ocena wczesnej fazy wydzielania glukozy.

Wskaźnik HOMA - przydatność?

Ocena insulinooproności na podstawie ilorazu stężenia insuliny i uIU/ml i stężenia glukozy w mg/dl. na czczo. Najlepiej wykonać 4 razy i wyniki uśrednić (pulsacyjne wydzielanie insuliny).

Wzór HOMA-IR?

(insulinemia [uj./ml] x glikemia [mmol/l])/22,5

Test z glukagonem?

Polega na oznaczeniu peptydu C na czczo i po podaniu 1 mg glukagonu. Różnicowanie cukrzycy - ocenie rzadko.

Kryteria nieprawidłowej glikemii na czczo?

5,6-6,9 mmol/l (100-125 mg/dl)

Kryteria nieprawidłowej tolerancji glukozy?

P7,0 mmol/l (126 mg/dl) i 7,8-11,0 mmol/l (140-199 mg/dl) w OGTT

Kryteria rozpoznania cukrzycy?

1. WR7,0 mmol/l (126 mg/dl); 2. WR 11,1 mmol/l (200 mg. dl) w OGTT lub przygodnej glikemii z typowymi objawami; 3. WR6,5% (48 mmol/mol)

Co to znaczy oznaczenie glukozy na czczo?

8-14 h od ostatniego posiłku.

Główne typy cukrzycy?

1. Typu 1; 2. Cukrzyca t. 3. Cukrzcya o znanej etiologiil; 4. Ciążowa; 5. Hybrydowe (autoimmunologiczna LADA i cukrzcya z tendencją do ketozy); 6. Niesklasyfikowana

Do jakiego typu jest klasyfikowana cukrzycya LADA?

Typ 1

Kryteria wyrównania cukrzycy?

1. Glikemia (HbA1c i TIR - time in range): 2. CTL; 3. Stężeń lipidów; 4. Masy ciała

Jakim czynnikom m.in. przypisuje się rolę w inicjowaniu procesu autoimmunologicznego w cukrzycy t. 1?

1. Wirusom; 2. Białkom pokarmowym (mleko krowie; zboża)

Typowe objawy cukrzycy t. 1?

1. Wielomocz; 2. Wzmożóne pragnienie; 3. Odwodnienie; 4. Utrata masy ciała; 5. CZasami pierwsza manifestacją jest kwasica lub śpiączka ketonowa

Do czego obliguje rozpoznanie cukrzycy t. 1?

Poszukiwania innych chorób z autoagresji - szczególnie przesiew tarczycy?

Podaż energii w cukrzycy t. 1?

Obliczona wg. wzoru Broca lub Lorentza dla osób z prawidłową masą ciała.

Ilość białka w diecie w cukrzycy t. 1?

15-20% wartości energetycznej (1-1,5 g/kg/d). Chore nerki: 0,8-1; ciężarne 1,3; rekonwalescencja do 1g

Ilość tłuszczy w diecie w cukrzycy t. 1?

30-35% wartości energetycznej

Ilość weglodanów w diecie w cukrzycy t. 1?

ok. 45% ale odchodzi się od podawania liczbowego. Ważne jest indeks IG

Ilość weglowodanów potrzebna do przyjęcia w trakcie wysiłku fizycznego u chorego z cukrzycą t. 1?

20-30 g na 30 min

Czy trzeba zmniejszać dawkę insuliny przed wysiłkiem fizycznym w cukrzycy t 1.?

Tak o nawet 30-50%, ale nie u wszystkich.

Analogi insulin szybko działające?

1. Aspart; 2. Glulizyna; 3. Lispro. Średnie czasy: p ok. 15 min; max: 1-2h; zakres: 3-5h

Analogi insulin długodziałające?

1. Detemir (szczyt 3-14h, działanie PR24h); 2. Glargine (bezszcytowa; 24h); 3 Degludec (bezszczytowa; 48-72h)

Czasy działania insuliny średnio-długo działającej?

Izofanowa: p: 0,5-1,5h; max: 4-12h; zakres: 18-20h

Czasy działania insuliny krótko działającej?

Neutralna: p: 0,5h; max: 1-3h; zakres: 6-8h

Modele wstrzyknięć insuliny w cukrzycy t. 1?

1. Intesywna insulinoterapia metodą wielokrotnych wstrzyknięć (model baza-bolus); 2. Intesywna insulinoterapia czynnościowa (fukcjonalna) - możliwa za pomocą pompy insulinowej

Rodzaje popm insulinowych?

1. Pompa osobista "zwykła"; 2. Pompa sterowana glikemią (zamkniętej pętli, hybrydowa); 3. Pompa zamkniętej pętli oparta na otwartej aplikacji; 4. Bioniczne trzustki iLET; 5. System dwuhormonalny

Jaką drogą można jeszcze podawać insulinę?

W 2014 dopuszczono do użycia insulinę w postaci proszku do inhalacji.

Metody alternatywne leczenia cukrzycy t. 1?

1. Przeszczepienie trzustki; 2. Przeszczepienie wysp Langerhansa.

Etiopatogeneza cukrzycy 2?

1. Uwarunkowania genetyczne; 2. Czynniki środowiskowe (otyłość głownie trzewna, mała aktywność fizyczna)

Przebieg naturalny cukrzycy 2?

1. Wzrost insulinooporności; 2. Hiperinsulinemia; 3. Wyczerpanie możliwości wydzielniczych komórek Beta.

Mechanizm hipoglikemii w cukrzycy 2 w przebiegu naturalnym?

1. Przy hipeinsulinemii i zwiększonym wyrzucie insuliny we wczesnej fazie choroby powodu hipoglikemię po posiłkową ok. 3-4 h po.

Kontrola glikemii w ramach profilaktyki?

1x w roku w przypadku czynników ryzyka (m.in. stan przedcukrzycowy; nadwaga; cukrzyca u rodz. lub rodzeń.; NT; ZPJ; ch.uk. S-N); 2. W45 r.ż. ale raz na 3 lata.

Leczenie dietetyczne w cukrzycy t. 2?

Jak w każdej "zdrowej" diecie.

Kiedy unikać wysiłku fizycznego w cukrzycy 2?

Jeżeli glikemia wynosi W16,7 mmol/l (300 mg/dl) - ryzyko ketozy.

Leki zwiększające wydzielanie insuliny?

1. Działające na komórki Beta trzustki - pochodne sulfynylomocznika; 2. Działające na układ inkretynowy: inh. DPP-4 (tzw. gliptyny) i agoniści receptora GLP-1

Leki nieinsulinowe o działaniu obwodowym?

1. Zmniejszające insulinooporność: poch. biguanidu (metformina) i poch. tiazolidynodionu (pioglitazon); 2. Nasilające glukozurię: inh. SGLT2 (tzw. flozyny); 3. Spow. trawienie węgl. - inh. alfa-glukozydazy (akarboza)

Które leki nieinsulinowe nie są doustne?

Agoniści receptora GLP-1 (tzw. gliptyny)

Działanie metforminy?

1. Dz. antyhiperglikemiczne: ham. wątrobowej prod. glukozy; nasilone beztl. przemiany gl.; ham. wchłaniania; pobudzanie dział. ins.; 2. Zm. masy ciała, poprawa lipidów, zm. CTK; 3. Efekt antyproliferacyjny

Wskazania do metforminy?

1. W cukrzycy t. 2 u wszystkich bez przeciwskazań; 2. Stany przedcukrzycowe przy dużym ryzyku; 3. Inne stany związane z insulinoopornością (np. ZPJ)

Dawkowanie metforminy?

Poczatkowo 0,85-1 g/d. W dawkach podzielonych z porannym i wieczornym posiłkiem. Efekt WR1,5 g/d. Przy większych dawkach 3xdz. Daw. maks. 3g. O przedł. uwalnianiu 0,5g 1xdz wieczorem, max 2g dz

Działania niepożądane metforminy?

1. Zaburzenia żoł-jelitowe; 2. Kwasica metaboliczna (1/mln); 3. Zw. ryzyko niedoboru wit. B12

Przeciwskazania do metforminy?

Zwiększone zagrożenie kwasicą mleczanową, watpliwych sytuacjach oznaczyć kwas mlekowy (niedotlenienie, niedokrwienie dużych narządów, niewydolność nerek P30 GFR, uszkodzenie wątroby, nadużywanie alkoholu)

Inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego 2 (SGLT2)?

Dapaglifozyna; empaglifozyna; kanaglifozyna, ertuglifozyna

Czy SGLT2 są stosowane w cukrzycy t. 1?

Tak, odnotowano korzyści, ale obecnie nie jest zarejestrowany w tym wskazaniu [2024]

Działania niepożądane SGLT2?

1. Zakażenia grzybicze n. płciowych; 2. Wielomocz; 3. Hipotensja; 4. Zawroty głowy; 5. Ryzyko odwodnienia

Lek pierwszego wyboru u osób z cukrzycą i choroba S-N?

Agoniści receptora peptydu glukagonopodobnego 1 (GLP-1)

Lek pierwszego wyboru u osób z cukrzycą i chorobą nerek?

SGLT2

Działanie GLP-1?

1. Zw. zależne od glukozy wydzielanie insuliny; 2. Ham. wydzielanie glukagonu; 3. Opóźniają opróżnianie żołądka; 4. Hamują apetyt;

Przedstawiciele GLP-1?

1. Eksenatyd; 2. Liraglutyd; 3. Liksysenatyd; 4. Semaglutyd; 5. Dulaglutyd; 6. Tirzepatyd

Działanie inhibitorów peptydazy dipeptydylowej 4 (DPP-4) - tzw. gliptyny?

Hamowanie DPP-4 i następcze zwiększenie stężenia inkretyn GLP-1 i GIP. 1. Poprawaia wrażliwość kom. B wysp na gluk. i zw. wydz. insuliny; 2. Poprawia wrażliwość kom., na glukozę

1. Działanie pochodnych sulfynylomocznika?

1. Pobudzanie wydzielania insuliny; 2. Zaburza hartowanie serca; 3. Inne działania pozatrzustkowe

Substancje pochodnych sulfynylomocznika?

1. Gliklazyd; 2. Glikwidon; 3. Glimepiryd; 4. Glipizyd

Działania niepożądane pochodnych sulfynylomocznika?

1. Hipoglikemia; 2. Przyrost masy ciała

Działanie pochodnych tiazolidynodionu tzw. glitazony?

Zmniejszenie insulinooporności.

Główne działanie niepożądane pioglitazonu?

1. Obrzęki i nasilenie niewydolności serca (przeciwskazanie); 2. Uszkodzenie wątroby; 3. Ryzyko przyrostu masy ciała

Leki pierwszego wyboru w cukrzycy typu 2?

Metformina lub inhibitor SGLT2 lub agonista receptora GLP-1

Co zrobić w przypadku skutecznie leczonej cukrzycy samą metforminą?

Jeżeli stwierdza się duże ryzyko S-N lub przewlekłą chorobę nerek trzeba dołączyć SGLT2 lub GLP-1 (nawet jeżeli HbA1c jest ok)

Kiedy preferować SGLT2?

U chorych z niewydolnością serca (nawet początkową) lub PChN

Kiedy preferować agonistów receptora GLP-1?

U chorych z chorobą sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycy.

Wskazania do leczenia insuliną?

1. Nieskuteczność leczenia (HbA1c W7%); @. Przeciwskazania do doustnych; 3. Leczenie czasowe

Modele insulinoterapii w cukrzycy t. 2?

1. Insulinoterapia prosta; 2. Insulinoterapia złożona; 3. Mieszanki insulinowe; 4. Insulinoterapia intensywna.

Poczatkowa dawka insuliny w insulinoterapii prostej?

0,1-0,2 j./kg mc./d lub 10 j./d (rano jeśli hiperglikemia w ciągu dnia lub odwrotnie). Zwiększać o 2-4 j. Jeśli dawka przekracza 0,3-0,5 j./kg mc. to dodatkowe dawki ins.

Cukrzyca MODY - definicja

Cukrzyca uwarunkowana genetycznie ujawniająca się u ludzi młodych. Monogenowa.

Stany i choroby związane z uszkodzeniem trzustki i prowadzące do cukrzycy?

1. OZT i PZT;2. Rak trzustki; 3. Stan po urazie lub resekcji trzustki; 4. mukowiscydoza; 5. Hemochromatoza

Choroby prowadzące do nadmiaru hormonów o przeciwstawnym działaniu do insuliny?

1. Akromegalia; 2. Choroba Cushinga; 3. Glukagonoma; 4. Guz chromochłonny; 5. Nadczynność tarczycy

Główne leki o działaniu diabetogennym?

1. GKS; 2. Atypowe leki przeciwpsychotyczne; 3. Inteferon alfa; 4. Diuretyki tiazydowe

Najczęstsze postacie cukrzycy monogenowej?

1. MODY; 2. Mitochondrialna; 3. Utrwalona cukrzyca noworodkowa

Cechy charakterystyczne dla cukrzycy MODY?

Defekt wydzielania insuliny przy prawidłowej insulinowrażliwości.

Wrodzone choroby uwarunkowane zaburzeniami działania insuliny

1. Zespół insulinooporności z cechami ciemnego rogowacenia skóry; 2. Zespół kransnoludkowatości; 3. Zespół Rabsona

Leczenie utrwalonej cukrzycy noworodków?

Pochodna sulfonylomocznika.

Leczenie cukrzycy mitochondrialnej?

Pochodne sulfonylomocznika lub insulina.

Leczenie cukrzycy GCK MODY?

Dieta, rzadko potrzebna insulina

Leczenie cukrzycy HNF1A MODY?

Pochodna sulfonylomocznika. Po wyczerpaniu skuteczności terapia skojarzona insulina, metfomina lub DPP-4 (możliwa również monoterapia insuliną).

Wpływ ciąży na przebieg curkrzycy?

W ciąży zwiększa sie stężenie hormonów o działaniu antagonistycznym wobec insuliny (laktogen łożyskowy, estrogeny, progesteron i prolaktyna)

Wpływ cukrzycy na płód?

Hiperlgikemia powoduje u płodu hiperinsulinemie i w konsekwencji makrosomię. Niskie stężenie inusliny u matki może spowodować kwasice płodu i jego obumarcie.

Docelowa wartość HbA1c w ciąży?

P6,5% w okresie planowana ciąży i I trymestrze; P6,0% ww II i III trymestrze

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej?

w OGTT: 1. Glikemia na czczo 5,1-6,9 (92-125 mg/dl); 2. OGTT 1h WR10 mmol/l (180 mg/dl); 3. OGTT 2h 8,5-11,0 mmol/l (153-199 mg/dl)

Jakie insuliny na obecną chwilę nie są dopuszczalne do stosowania u kobiet w ciąży?

Długodziałające analogii insulin

Co obejmuje monitorowanie cukrzycy?

1. Pomiar glikemii; 2. Oznaczenie HbA1c (conajmniej 1/rok); 3. Lipidogram 1/rok; 4. CTK; 5. Masa ciała; 6. Albuminy w moczu 1/rok; 7. Osad moczu 1/rok; 8. Kreatynina 1/rok; 9. Okulista 1/rok; 9. Stopy (co wizytę)

Rozpoczęcie kontroli kreatyniny i GFR w cukrzcycy.

W cukrzycy typu 1 po 5 latach od rozpoznania; t. 2 w chwili rozpoznania

Rozpoczęcie kontroli okulistycznej w cukrzycy?

W cukrzycy typu 1 po 5 latach od rozpoznania; t. 2 w chwili rozpoznania

Skrócony profil glikemii?

Rano na czczo i 60-120 min pod każdym posiłku głównym (4 oznaczenia/ dobę)

Pełny dobowy profil glikemii?

Rano na czczo; przed każdym głównym posiłku; 60-120 min po każdym głównym posiłku; przed snem; indywidualnie ustalone dodatkowe oznaczenia

Częstość samokontroli w cukrzycy - dieta i metformina?

1/miesiącu skrócony profil; oznaczenia 1/tydz. o różnych porach dnia

Częstość samokontroli w cukrzycy - doustne leki/ lub/i GLP-1?

1/tydz. skrócony profil; codziennie 1 oznaczenie o różnych porach dnia

Częstość samokontroli w cukrzycy - insulina w stałych dawkach lub leczenie skojarzone sulfynl. i insuliną w c t. 2?

codzinnie 1-2 pomiary; 1/tydz. skrócony profil; 1/m. pełny profil

Częstość samokontroli w cukrzycy - wielokrotne wstrzyknięcia lub funkcjonalna intensywna insulinoterapia?

Preferowany ciągły pomiar; wielokrotne pomiary w ciągu doby (w tym pełne profile)

Kiedy system ciągłego monitorowania glikemii (CGM)?

Przede wszystkim u chorych na cukrzycę typu 1; również w t2 w przypadku WR3 wtrzyknięć insuliny

Korygowanie glikemi w pierwszej dobie OZW?

1. Insulina 0,5-6 j./h wg. glikemi; 2. 10% glukozy jednoczasowo 50 ml/h gdy glikemia P180 mg/dl; 3. 10 mmol KCl początkowo

Zasady korekcji glikemii w udarze mózgu?

1. Korekcja W180 mg/dl; 2. Nie zaleca się stosowania łącznego wlewu glukozy i potasu

Ile trzeba insuliny do zrównoważenia 1 g glukozy

0,2-0,3 j.